Öncelikle öfkenin de üzüntü, korku, sevinç gibi doğal ve yaşanması gereken bir duygu olduğunu hatırlayarak başlayalım. Burada öfkeyi diğer duygulardan ayıracak iki önemli etken var: 1) öfkenin çevreye ve kişinin kendisine yansımaları bazen yıkıcı, yıpratıcı olabilir, 2) öfke, altında ikinci bir duyguyu (genellikle daha derin duygusal ihtiyaçları) içerir. Bu olumsuz yansımalarından dolayı öfke duygusunu normal ve yaşanması gereken bir duygu olarak kabul etmek ve öfkenin altında yatan duygusal ihtiyaçları anlamak her zaman kolay olmayabilir.
Öfkeli hissetmek her zaman yanlıştır diyemeyiz. Öfke duygusunu ve onun yansımalarını bir fırtınaya benzetecek olursak fırtınanın merkezine baktığımızda göreceğimiz şey; kişinin kendisine değer verilmesi, saygı gösterilmesine dair beklentisi. Öfkeli olduğumuzda duygularımızı her zaman bu şekilde dile getirmesek de aslında düşüncelerimiz şuna benzer: “beni küçümseme”, “benim söylediklerimi ciddiye almalısın”, “saygı görmek istiyorum”, “bana kötü davranılmasını hak etmiyorum”.
Peki nedir bu öfkenin sebebi?
Öfke ile ilgili terapi odasında işlenen temel bir konu vardır: öfke, altında ikinci bir duyguyu barındırır: utanç, kusurluluk, değersizlik, yalnızlık, gurur… Öfkeli olmaya neden olan şeyler, görünüşte bazen söylenen bir söz, bazen şahit olunan bir olay olarak görünse de aslında duyulan, görülen, yaşanılan olaylar karşısında zihnimizden geçen düşünceler ve kendimize dair inançlar, bu öfkeyi oluşturan şeylerdir.
Her insanın öfke yaşantıları farklı olduğu gibi öfkelendiği şeyler de farklı olabilmektedir; haksızlığa uğramak, sınırların ihlal edilmesi, özgürlüğün kısıtlanması, engellenmek, stres altında kalmak, geçmiş olayları hatırlamak, iletişim problemleri, anlaşılmamak, hoş olmayan durumlar içinde kalmak…
Dolayısıyla öfkelendiğinizde kendinize sorabileceğiniz ve neden bu kadar öfkeli olduğunuzu anlayabileceğiniz temel sorular şu şekilde olabilir:
- “Şu anda beni öfkelendiren bu olay/durum ile ilgili zihnimde hangi düşünceler var?”
- “Zihnimden geçen düşünceler, bana hangi ihtiyacımı göstermeye çalışıyor?”
- “Şu anda aslında neye ihtiyacım var?” Örneğin; şu an sadece trafikte bana yol verilmesine mi ihtiyacım var yoksa bana saygı duyulmasına mı? Öyleyse neden saygı duyulmaması beni bu kadar öfkelendirir? Saygı duyulmaya neden ihtiyacım var?
Aslında öfkenin sebebi sadece şudur deseler eminim herkes için daha kolay ve yol gösterici olacaktır ama aslında, öfkenin sebeplerine dair veriler, dünyada yaşayan insan sayısı kadar çoktur desek çok da yanlış olmaz. Öfke, anlaşılmaya ihtiyacı olan ve gereksinim duyduğu alt duygusunu arayan bir duygudur diyebiliriz.
