Kıskançlık insanın gelişimi düşünüldüğünde hangi yaşta olursa olsun insanın en temel ve baş edilmesi en zor duygularından birisidir. Doğal bir duygu olmakla beraber kişiyi oldukça mutsuz edebilen, sevilen birinin veya bir nesnenin başkası ile paylaşılmak istenmemesidir. En yaygın kıskançlık türü, birden fazla çocuğun bulunduğu ailelerde, görülen kardeş kıskançlığıdır.Çocuklarda kardeş kıskançlığı, küçük yaşlarda kardeş sahibi olmayla kendisini gösteren ve davranış bozukluğuna neden olabilecek bir duygudur.
Bazı çocuklar kardeş istediklerini söylerler. Bu durum, anne ve babaları rahatlatır. Ancak, kardeşin doğması ile sorunlar baş göstermeye başlar. Burada öncelikle, çocukların isteklerinin, değişkenlik gösteren bir doğası olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca, çocuklar kardeş kavramını bilmezler. Onlar, aslında kendilerine bir oyun arkadaşı isterler. İstediği zaman oynayabileceği, istemezse evine gönderebileceği, hayatını paylaşmak zorunda olmadığı bir oyun arkadaşı. İlk çocuk , kardeşi olana kadar, anne ve babasının ilgisini, sevgisini tamamen üzerinde hisseder, bunları kimseyle paylaşmadan büyür. Kardeşin dünyaya gelmesi ile beraber kendi üzerinde toplanan bu ilgi ve sevginin azaldığını görür. Çünkü yeni doğan çocuk en azından fiziksel temel ihtiyaçları nedeniyle daha çok zaman ve enerji harcamayı gerektirirki bu durum, büyük olan çocuğun önceden kendisine sunulan zaman, ilgi ve emeğin kısıtlanması ile olur. Araştırmalar, küçük kardeşlerin kıskançlık anlarında daha çok ağladığını ve sızlandığını gösterirken, büyük kardeşlerin daha çok öfke ve üzüntü yaşadığını gösteriyor. Bunun bir sebebinin ise büyük kardeşlerin duygularını daha çok kontrol edebilmesi olduğu düşünülüyor. Öte yandan, küçük kardeşlerdeki kıskançlık mizaç ile ilgiliyken büyük kardeşlerdeki kıskançlığın duygusal gelişim ile ilgili olduğu görülüyor. Aynı zamanda büyük çocukların, mutlu evliliklerde bu kıskançlıklarını daha iyi kontrol edebildikleri gözlemleniyor.
Kardeş kıskançlığının en büyük nedenleri arasında, anne ve babanın çocuğa karşı harketlerinin yanı sıra çocuğun büyüme aşamasında yaşamış olduğu birçok durum da neden olarak gösterilebilir. Bunlar; ailenin çok fazla ilgisini gördükten sonra, bu yoğun ilginin tamamen kardeşe döneceğini düşünmek, ilginin bölünmesi, kardeşler arasında yaş farkının az olması, dışarıdan kişilerin çocukla kardeşini kıyaslayıcı cümleler kurması gibi.
Peki çocuğumuzun kardeş kıskançlığı yaşadığını nasıl anlarız?
Kardeş kıskançlığının birçok farklı belirtisi olmakla beraber başlıca belirtisi çocuğun anne ve babasından uzaklaşmasıdır. Çocuğun anne ve babasından uzak durmaya başlaması, onları yeterince dinlememesi, kardeş kıskançlığının temel belirtileridir. Diğer beliritilerden bazıları ise çocukların kardeşlerine karşı şiddet eğilimi göstermesi ve her bulduğu fırsatta kardeşine zarar vermeye başlamasıdır.
Kardeş kıskançlığını tetiklememek için anne ve babalara pek çok görev düşer. Anne ve babalar kardeş kıskançlığı durumunda çocukları ile olan bağlarını kuvvetlendirerek çocuğa, kimseyi onun kadar sevemeyeceğini söyleyerek, her çocuğun sevgisinin ayrı olduğu konusunda ikna edici olmalıdırlar. Çocuk ile geçirilen zaman ve günlük rutin aktiviteleri arttırılmalıdır. Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklarda; en önemli göstergelerinden birisi de çocuğun sürekli yardıma ihtiyacı olduğunu söyleyerek anne babaya “benimde ihtiyacım var” şeklinde cümleler kurmasıdır. Bu durumda çocukla konuşmak ve kardeşinin kendi ihtiyaçlarını karşlayamayacak kadar çok küçük olduğu için yardıma daha çok ihtiyaç duyduğunu belirtmek gerekir. Anne ve baba, bu aşamada çocuğa sabırlı olması gerektiğini güzel bir dil ile anlatmalıdır. Bunlara ek olarak , anne ve babalar, kardeş kıskançlığı yaşayan çocuğa karşı yetişkin gibi davranıp, duygularını öğrenmeye çalışarak onunla konuşmalıdır.
Özetleyecek olursak, kardeşler arasındaki rekabet onların birbirlerine karşı olumsuz duygular hissetmelerinden değil, anne baba tarafından daha fazla sevilme ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Her çocuk en çok ve en iyi şekilde sevilmek ister. Çocuklar arasındaki mücadeleyi kamçılayan da anne babanın paylaşılamayan sevgi, onay ve ilgisidir. Bu nedenle kardeş rekabeti son derece doğal olduğunu kabul etmek, nedenlerini anlamak baş etme becerilerini geliştirmek son derece önemlidir.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Chung, M., & Harris, C. R. (2008). Jealousy as a specific emotion: The dynamic functional model. Emotion Review, 10(4), 272-287.
- Kolak, A. M., & Volling, B. L. (2011). Sibling jealousy in early childhood: Longitudinal links to sibling relationship quality. Infant and Child Development, 20, 213-226.
- Volling, B. L., McElwain, N. L., & Miller, A. L. (2002). Emotion regulation in context: The jealousy complex between young sibling and its relations with child and family characteristics. Child Development, 73(2), 581-600.
