Sosyal fobi, bireyin başkaları tarafından yargılanabileceği kaygısını taşıdığı toplumsal ortamlarda mahcup ya da rezil olacağı konusunda belirgin ve sürekli korkusunun olduğu bir kaygı bozukluğudur. Kendi davranışlarından; yürüyüşleri, yemek yemeleri ve konuşmaları veya korktuklarının belli olmasından; kızarmak, terlemek veya titremek gibi durumlardan utanırlar.
Bu durum genellikle çocukluk veya ergenlik çağında başlar. Bu bozukluğa sahip kişiler, günlük hayatında herhangi bir aktivite öncesinde örneğin sunum yapmak, iş görüşmesine gitmek, bir mülakata katılmak gibi durumlarda aşırı gerginlik hisseder. Başkaları tarafından utangaç, sessiz, içe dönük, geri çekilmiş, engellenmiş, mesafeli ve ilgisiz kişiler olarak görülür. Tam tersi olarak arkadaş edinmek, gruplara dahil olmak ve sosyal etkileşim içeren aktivitelere katılmaktan zevk alırlar; fakat, endişeleri sebebiyle istedikleri pek çok şeyi yapamazlar. Bu korku her zaman aynı şiddette değildir. Daha çok, hastanın gözlendiği veya değerlendirildiği durumlarda görülür, örneğin sınav ya da başkalarının da olduğu yerlerde konuşmak veya yemek yemek gibi. Ancak doğrudan insanlarla ilişki içindeyken de ortaya çıkabilir, örneğin yabancılarla veya karşı cinsten biriyle konuşurken ya da kendi üstü olan birinin yanındayken.
Sosyal fobisi olan insanlar bu tür durumlardan mümkün olduğunca kaçınırlar veya şiddetli korkular eşliğinde bu duruma katlanırlar. Bu esnada sık sık bedensel korku reaksiyonları görülür örneğin şiddetli kalp çarpıntısı, mide bulantısı, ishal veya kas gerilmesi gibi. Bundan bir panik atak meydana gelebilir. Sosyal fobisi olan kişiler, bir partner bulmakta veya kişisel becerileri yetmesine rağmen bir mesleği başarıyla icra etmekte genellikle zorlanırlar.
Sosyal Fobinin Yaygınlığı
Sosyal fobinin yaygınlığı yaşa göre yaygınlık oranı bakıldığında 18 yaşın altı %1.6, 18 yaş ve üstündeki bireylerde %0.4-%17 arasında değişiklik gösterdiği gözlemlenmiştir. Ayrıca cinsiyete göre bakıldığı zaman sosyal fobinin kadınlarda daha fazla olduğu bulunmuştur. Kadınlarda yaşam boyu yaygınlığı % 9.8 iken erkeklerde bu durum % 9.4’tür. Son bir yıl için kadınlarda yaygınlık %8.9 iken erkeklerde de % 7.1 olduğu bulunmuştur.
Sosyal Fobinin Fiziksel Belirtileri
- Ağız kuruluğu
- Terleme
- Yüz kızarması
- Çarpıntı, nefes kesilmesi, nefes darlığı
- Mide- bağırsak sisteminde rahatsızlık
- İshal
- Kas gerginliği
- Titreme
Sosyal Fobinin Psikolojik Belirtileri
- Güçsüzlük ve yetersizlik hissi,
- Fiziksel olarak çirkinlik ve beğenilmeme algısı
- Verilen sevgiyi hakketmediğini hissetme
- Hata yapmaktan çekinme ve mükemmel olma isteği
- Sürekli kaygı hali fakat belli etmemeye çalışma
- Kusursuz olma ve davranma hali
- Toplumun sürekli beğenisini kazanma arzusu
- Çekindiği veya korktuğu ortama girememe
- Bulunduğu ortamdan sürekli kaçma ve gitme arzusu
- Kişilerle göz teması kuramama ve bundan kaçınma
Belirtilerin en sık yaşandığı ortamlar ve durumlar
- Biriyle tanışmak
- Otorite durumundaki kişilerle birlikle olmak
- Toplum içerisinde konuşmak
- Performans gerektiren durumlarda var olmak
- Yabancı biriyle telefonla konuşmak
- Misafir kabul etmek
- Bir iş yaparken başkası tarafından izlenmek
- Birilerinin olduğu odaya sonradan girmek
- Fikirlerini ifade etmek
- Genel tuvaletleri kullanmak
- Kalabalıkta tek başına iken yemek yemek
- Evde arkadaşlarla yemek yemek
- Aile üyeleriyle evde yemek yemek
- Başkalarının önünde yazı yazmak
Sosyal Fobiler Nasıl Tedavi Edilir?
Sosyal fobi (Sosyal Anksiyete Bozukluğu) görülme sıklığı oldukça fazla olan bir rahatsızlıktır. Bu yüzden diğer kaygı bozuklukları gibi bugün başarıyla tedavi edilebilen psikiyatrik rahatsızlıklar arasında bulunur. İlaç ve psikoterapi ile tedavisi başarı ile sonuçlanmaktadır. İlaç kullanmak istemeyen kişilerde, yalnızca psikoterapi ile daha uzun süreli ve istikrar gerektirecek şekilde tedavi uygulanmaktadır. Her iki tedavi yönteminin beraber uygulanması sonuç için daha çok başarı getirdiği gözlenmiştir.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- https://npistanbul.com/eriskin-psikiyatri/sosyal-fobi
- https://app.trdizin.gov.tr/makale/TVRBd01qTXo/universite-ogrencilerinde-sosyal-fobi-yayginligi
- https://www.researchgate.net/publication/272802237_Sosyal_Fobinin_Yayginligi_Bir_Gozden_Gecirme
- https://www.doktortakvimi.com/blog/sosyal-fobi-sosyal-anksiyete-bozuklugu-nedir
