Polyvagal teori, Dr. Stephen Porges tarafından geliştirilen bir otonom sinir sistemi teorisidir. Teori, uyumlu duygusal yanıt ve davranışlar için otonom sinir sistemi düzenlemesinin önemli olduğunu öne sürmektedir.
Otonom sinir sistemi, stresli zamanlarda vücudun “savaş veya kaç” tepkisini tetikleyen sempatik sinir sistemi ve stresli olaydan sonra vücudun rahatlamasına ve iyileşmesine yardımcı olan parasempatik sinir sistemi olmak üzere iki bölüme ayrılır.
Polyvagal teori, sosyal etkileşim davranışlarından sorumlu olan üçüncü bir otonom sinir sistemi dalı olan ventral vagal sistem olduğunu öne sürer. Ventral vagal sistemi, duygusal ve sosyal tepkilerin düzenlenmesine yardımcı olur ve güvenlik ve sosyal bağlantı hislerini teşvik etmede rol oynar.
Polyvagal teori, otonom sinir sistemi düzenlemesindeki bozulmaların duygusal ve davranışsal düzensizliklere yol açabileceğini öne sürmektedir. Örneğin, ihmal veya travma gibi erken yaşam deneyimleri, sempatik sinir sisteminin kronik aktivasyonuna ve parasempatik sinir sisteminin düzenlenmesinde bozulmalara neden olabilir, bu da davranış problemlerine ve duygu düzenleme sorunlarına yol açabilir. Polyvagal teori, bireylerin duygusal ve davranışsal düzenlemelerini iyileştirmeye odaklanarak, duygusal ve otonom düzenlemeyi geliştirmeye yardımcı olur.
Yakın zamanda yapılan bir araştırma, okul öncesi dönemden ergenliğe kadar olan çocuklarda davranış problemleri ve duygu düzenleme gelişimini polyvagal teori açısından incelemiştir. Araştırma sonuçları, otonom sinir sisteminin düzenlenmesinin, uyumlu duygusal yanıt ve davranışların geliştirilmesi için hayati önem taşıdığını ve bu düzenlemenin bozulmasının, davranış problemleri ve duygu düzenlemesi sorunlarına yol açabileceğini savunmaktadır.
Polyvagal teori temelli müdahalelerin bazı örnekleri şunlardır:
- Nefes çalışması ve farkındalık teknikleri: Bu müdahaleler, bireylerin nefes alışkanlıklarının farkında olmalarını ve duygularını düzenlemek ve sinir sistemlerini sakinleştirmek için nefeslerini kullanmalarını amaçlar.
- Duyusal bütünleme: Duyusal bütünleme, duyusal deneyimleri kullanarak bireylerin duygularını ve davranışlarını düzenlemelerine yardımcı olur. Örneğin, terapistler, bireylerin daha sakin hissetmelerine yardımcı olmak için ağırlıklı battaniyeler veya derin basınçlı masaj gibi yöntemler kullanabilirler.
- Oyun terapisi: Oyun terapisi, çocukların duygularını ve davranışlarını oyun tabanlı etkinlikler aracılığıyla düzenlemelerine yardımcı olabilir. Terapist, çocuğun yeni duygusal düzenleme becerileri öğrenmesine ve otonom sinir sisteminin düzenlenmesini pratik yapmasına yardımcı olmak için oyunu kullanabilir.
- Yoga ve hareket temelli müdahaleler: Bu müdahaleler, bireylerin otonom sinir sistemlerini düzenlemelerine ve duygusal düzenlemeyi iyileştirmelerine yardımcı olmak için yoga veya diğer hareket temelli uygulamaları kullanır.
Kaynaklar
Beauchaine, T. P., Gatzke-Kopp, L., & Mead, H. K. (2007). Polyvagal theory and developmental psychopathology: Emotion dysregulation and conduct problems from preschool to adolescence. Biological psychology, 74(2), 174-184.
Porges, S. W. (2017). The pocket guide to the polyvagal theory: The transformative power of feeling safe. W. W. Norton & Company.
