Kaygı,bireyin gelecekte olabilecek olaylar söz konusu olduğunda kötü sonuç yaşanma ihtimalini yüzde yüze yakın olarak değerlendirmesi sonucunda endişe duymasına denir. Aslında kaygı, stres yaratan olaydan ötürü değil de kişinin bu olaya yüklediği anlamdan kaynaklanmaktadır. Kaygı herhangi bir tetikleyici olmadan genel bir gerginlik hali olarak gerçekleşebileceği gibi, belirli olayların öncesinde kötü durumların yaşanmasına yönelik endişe şeklinde de ortaya çıkabilir. Bu ikinci durum performans anksiyetesi olarak bilinir. Sınav kaygısı da bir performans anksiyetesi çeşididir.
Sınav kaygısı, öncesinde öğrenilen bilginin sınav sırasında etkili bir biçimde kullanılmasına engel olan ve başarının düşmesine yol açan yoğun kaygı olarak tanımlanır. Sınav kaygısı, kişinin sınava ne kadar iyi hazırlandığı ile ilişkili değildir, okul başarısı yüksek bireylerde sıklıkla görülür. Ergenlik ve yetişkinlik döneminde oldukça sık karşılan problemler arasındadır. Araştırmalara göre her 100 yetişkinden 18’inde sınav kaygısı geliştiği görülmüştür. Bunun yanında yaşları 13 ile 18 arasında olan ergenlik dönemindeki bireylerin yüzde 25’inde sınav kaygısı gelişebildiği gözlemlenmiştir.
Sınav kaygısı, sınava hazırlanmak ve sınav sırasında başarıya ulaşmak için istekli olmayı sağlar. Ancak, yüksek düzeyde deneyimlenen sınav kaygısı normal kaygıdan farklı ve daha şiddetlidir! Yardımcı ya da motivasyon sağlayıcı değildir. Sınav kaygısının olması, sınav öncesini, sınav anını ve sınav sonrasını kapsar. Örneğin: Ders çalışmayı, dikkati verimli kullanılmayı engeller. Sınav anında bilgiyi kullanmayı, karar verme sürecini etkiler. Bilgi düzeyine ve kendine olan güveni azaltır.
Sınav kaygısı, fiziksel ve duygusal belirtiler şeklinde görülmektedir. Sınav kaygısının duygusal olarak yansıması sonucunda, kişilerde hafıza sorunları, panik, öfkeli ve sinirli bir ruh hali, karamsarlık, sürekli olarak ağlama, depresyon gibi belirtilerin görülmesine neden olmaktadır. Sınav kaygısını bireylerdeki fiziksel belirtileri ise, baş dönmesi, baş ağrısı mide bulantısı, kalp çarpıntısı, terleme, titreme, kol ve bacaklarda ağrı şeklinde görülür.
Yapılan çalışmalar sınav kaygısının ortaya çıkmasında aşağıdaki etkenlerin bir veya birkaçının sorumlu olduğunu göstermiştir:
Başarısızlık Korkusu: Kişinin kendi değerini sınav sonucuyla özdeşleştirdiği hallerde sınavdan kötü sonuç alma ihtimaline karşı duyulan kaygı, kendini değersiz hissetme ile eş değer hale gelerek ciddi boyutlarda kaygıya neden olabilir.
Düşük Sınav Başarısı: Daha önce sınavlardan kötü sonuçlar alan bir kişi gelecekte gireceği sınavlardan da kötü sonuçlar alacağına dair ciddi kaygılar geliştirebilir.
Hazırlıklı Olmamak: Sınavlar öncesinde sınava uygun şekilde önceden hazırlanmayan kişilerde ciddi sınav kaygısı görülebilir.
Sınav Kaygısının aile ile ilişkisi nasıldır?
Sınavın sonucuyla ilgili belirsizliğin olması, genç kadar anne babaların da kaygı yaşamalarına neden olmaktadır. Bu, anne babaların çocuklarının okul ve sınava hazırlanma süreciyle daha fazla ilgilenmelerine ve denetim altında tutmaya çalışmalarına neden olabilir. Anne babanın çocuğunun başarısını artırmaya yönelik bu çabaları amaçlarının dışında gelişebilir. Gençlerin daha fazla baskı hissetmelerine ve kaygının artmasına neden olabilir. Kaygıyı arttırmasa bile, anne ve babayla ilişkilerini zorlayabilir. Bu aşamada aileler sınırlarının farkında olmalıdırlar. Olumlu geri bildirimde bulunmalı, sınava ilişkin konuşmalarda özenli davranmalı, gerçekçi olmalı, akranlarıyla karşılaştırmaktan kaçınmalıdır. Duygu ve düşünce paylaşımı, empati önemlidir. Sınavı yüceltmeme, ölüm kalım sorunu yapmama, yüreklendirici davranma önerilmektedir.
Peki sınav kaygısı ile nasıl başedilebilir?
Düşünce ve inançları sorgulamak, gerçekçi olmayan düşünme alışkanlıklarını farklı bir gözle yeniden değerlendirmek, nefes alma egzersizleri, gevşeme egzersizleri ve kaygıyı bastırmaya değil, onu kabul etmeye ve tanımaya çalışmak önemli baş etme yöntemlerindendir. Ayrıca, kaygıyı yönetmek için kişinin kendisine uygun bir motivasyon bulması ve kaygıyı gelecek korkusuna dönüştürmeden, mevcut kaygıyı olumlu bir yöne yönlendirmek gerekir. Kişinin kendisine boş zamanlarında vakit ayırması ve sevdiği şeylere odaklanmasıda ve kişinin kaygıyı yönlendireceği bir hobi edinmesi de önemlidir.
Özetle, sınav kaygısı, sınav zamanlarında ortaya çıkan aşırı sıkıntı ve endişeye neden olan psikolojik bir durumdur. Çoğu kişi sınav öncesinde veya sınav esnasında belirli derecede kaygı ve stres yaşar, fakat bu durum başa çıkılamaz durumlarda öğrenmeyi ve performansı olumsuz yönde etkiler. Aşırı kaygı ve korku konsantrasyonu zorlaştırır ve kişi çalıştığı konuyu hatırlamak için çok çaba sarf eder. Kişi günlük hayatının devam etmesini engelleyecek seviyede kaygı yaşayabilir bu durumda profesyonel destek almaktan kaçınılmamalıdır.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Cherry, K. (2021). Test Anxiety Symptoms, Causes, and Treatments. Verywellmind
- Erözkan, A. (2004). Üniversite Öğrencilerinin Sınav Kaygısı ve Başaçıkma Davranışları . Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , (12) , 13-38 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/musbed/issue/23501/250395
- Koçkar, A. İ., Kılıç, B. G ve Şener, Ş. (2002). İlköğretim öğrencilerinde sınav kaygısı ve akademik başarı. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 9(2), 100-103.
- Musch J, Broder A (1999) Test Anxiety versus Academic Skills:A comparison of two alternative models for predicting performance in a statistics exam. Br J Educ Psychol, 69:105-116.
- Sarason, I. G. (1980). Introduction to the Study of Test Anxiety. In I.Sarason (Ed.), Test Anxiety, Theory, Research, and Applications(s.3-14). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
- Thergaonkar, N. R. & Wadkar, A. (2007). Relationship between test anxiety and parenting style. Indian Association for Child and Adolescent Mental Health, 2(4), 10 12
- Yıldız, H.Y. (2007). Sınav kaygısı-ana-baba tutumları ve mükemmeliyetçilik arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
