“O işi ben hallederim, sen bırak.”
“Bunu böyle yaptım, doğru mu? Bakar mısın?”
“Acaba bu dediğim yanlış anlaşıldı mı? Bunu ona sorsam mı?”
“Günlük rutinlerimi ne olursa olsun aksatamam.”
“Her zaman en doğru seçimleri yapmalıyım.”
Bir şeyleri kontrol etme ihtiyacı duyan, her şeyin kontrol altında olduğunu hissetmek isteyen kişilerin etrafına karşı sık sık bu tür sözlerini duyabilirsiniz.
Peki kontrol etme ihtiyacının altında yatan sebepler neler? Hangi insanlar daha kontrolcü olur? Tüm bu soruları cevaplamaya başlarken şunu düşünmek yolumuzu netleştirecektir: Bir şeyleri kontrol etmek, hangi ihtiyaçlarımızı karşılamanın bir yoludur?
Sadece kendi davranışlarını ve seçimlerini değil çevresinde olup biten çoğu şeyi kontrol altında tutmak isteyen, sürekli her şeyin yolunda olduğundan emin olmak isteyen ve bir şeyler kontrolü dışına çıkmaya başladığında huzursuzlanan birini düşünün. Neden buna ihtiyaç duyuyor olabilir? Bu kişi, kontrol etme davranışı sayesinde kaygılarını gidermek, endişelerini azaltmak, gelecekteki olası stresli durumlardan kaçınmak istiyor veya hayatta ancak her şey istediği gibi giderse mutlu ve huzurlu olacağını düşünüyor olabilir.
Tüm bunların ortak noktası olarak hayatta kaygılandığı, endişelendiği ve stres duyduğu olayları yaşamamak için bir şeyleri kontrol etme ihtiyacı duyan kişinin aslında belirsizliklere karşı tahammül edemediğini söyleyebiliriz: kişi, bir şeyleri kontrol ederek endişelerini azaltmak istiyor çünkü gelecekte başına gelebilecek sonsuz olasılıkların belirsizliğine karşı tahammül edemiyor. Kontrol etme davranışının en önemli sebeplerinden olan belirsizliğe tahammülsüzlük, özellikle kaygı ve endişe olarak karşımıza çıkar -ki bu durumda kontrol edilemeyen şeyler karşısında kaygı düzeyindeki artış söz konusudur.
Kontrol edebildiğimiz şeyler sadece kendi seçimlerimiz ve davranışlarımız iken kontrol edemediğimiz şeyler kendi duygularımız, düşüncelerimiz, başkalarının duyguları, düşünceleri, davranışları, çevresel olaylar, geçmiş yaşantılar ve genetik faktörlerdir.
Kontrol etme ihtiyacı ile aslında yapılan şey, hayatın kontrol edilemeyen taraflarını kontrol etmeye çalışmaktır; bu da kişiye yoğun bir stres, kaygı ve ilişkili sorunlarla beraber geri dönmektedir. Bu durumda hayatın kontrol edebildiğimiz kısımlarıyla ilgili elimizden gelenleri yapmak ve diğer kısımlarıyla ilgili her zaman elimizden bir şey gelmeyebileceğini kabullenmek, kontrol etme davranışlarımızı kontrol altına almamızın ve hem kendimiz hem ilişkilerimiz için daha sağlıklı bir ortam oluşturmanın ilk adımıdır.
Yararlanılan Kaynaklar:
- Prof. Dr. Aslıhan Dönmez – Belirsizliğe Tahammülsüzlük Workshop
