Bir nesne veya davranışa aşırı düşkünlük olarak tanımlanan bağımlılık kavramı genellikle sigara, alkol, uyuşturucu gibi maddelerin kullanımı ile ilişkili olarak değerlendirilmektedir. Ancak son yıllarda kumar, egzersiz, yeme, uyuma gibi bazı davranışların da bağımlılık yaptığı savunulmaktadır. Benzer durum bilgisayar, internet, çevrimiçi oyun, tablet, mobil telefon gibi teknolojik cihazlar ve uygulamalar için de geçerlidir. Bu teknolojilerin aşırı kullanımları kişilerde teknoloji bağımlılığına yol açabilmektedir.
Teknoloji kullanımı son yıllarda özellikle gençler arasında hızla artmakta, çocuk ve ergenlerin yaşam biçimini yeniden şekillendirebilmektedir. Ergenlik kimlik ve kişilik gelişimi açısından önemli bir dönemdir. Ergenler bir grubun üyesi olma ihtiyacı, yalnızlaşma riski, depresif eğilimlerin artması gibi durumlar göz önüne alındığında teknoloji bağımlılığı açısından risk altında olabilirler.
Ergenlik döneminde görülen risk alma ve heyecan arama davranışları, ergenin bağımlılıklara yatkınlığını arttırmaktadır. İnternet ve sosyal medya gibi teknolojilerin kullanımı ergenler arasında yetişkinlerden daha yaygındır. Ergenlik dönemi internet bağımlılığı, sosyal medya bağımlılığı, dijital oyun bağımlılığı ve akıllı telefon bağımlılığı gibi teknolojik bağımlılıklar açısından kritik bir dönem olarak değerlendirilmektedir.
Teknoloji bağımlılığının ortaya çıkmasında genelde aşağıda yazılan faktörler görülmektedir.
- Farkından olarak veya olmayarak çok fazla saat harcamak
- Gece geç saatlere kadar bilgisayar başında kalmak
- Bilgisayardan, telefondan uzak kalındığı zaman boşluktaymış gibi hissetmek
- İnternete girebilmek için yemek yemeden dinlenmelerden arkadaşlarla vakit geçirmekten ödün vermek
- Teknoloji kullanım zamanını ayarlayamamak
- Teknoloji kullanımından dolayı depresyon, stres ve gerginlik durumu yaşamak
- Sadece dijital aletlerden zevk almak
- Çevresine ve ailesine kullanım süresi hakkında yalan söylemek
Genel olarak tüm bu teknoloji bağımlılığı belirtilerinin temelinde kontrol kaybı görülmektedir. Kontrol kaybı bağımlılığın temelini oluşturmaktadır.
Yukarıda da bahsedildiği gibi gelişim dönemi itibariyle ergenlik, duygusal dalgalanmaların ve kimlik bunalımının yaşandığı, arkadaşlığın ve sosyal çevrenin önemli olduğu bir dönemdir. Duygusal problemler, sosyalleşme ihtiyacı ve kimlik arayışı gibi etkenler teknolojiyi ergenler için çekici bir araç haline getirebilmektedir. Bu duygu ve düşüncelerle başlayan aşırı teknoloji kullanımı bireyin sosyal ve psikolojik dünyasını olumsuz bir şekilde etkileyerek problemli bir hal alabilmekte ve ergenin hayatında sıkıntıya, önemli yaşam alanlarında ise bozulmalara yol açabilmektedir. Bu durum da ergenleri teknolojik bağımlılıklara karşı daha hassas hale getirebilmektedir.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Griffiths MD. Technological addictions. Clinical Psychology Forum.1995;76:14–19
- Kalkan M, Kaygusuz C. İnternet bağımlılığı. Ankara: Anı Yayıncılık. 2013
- Lemmens J, Valkenburg P, Peter J. Development and validation of a game addiction scale for adolescents. Media Psychol. 2009;12:77-95.
- Savcı M, Aysan F. Teknolojik bağımlılıklar ve sosyal bağlılık: İnternet bağımlılığı, sosyal medya bağımlılığı, dijital oyun bağımlılığı ve akıllı telefon bağımlılığının sosyal bağlılığı yordayıcı etkisi. Düşünen Adam. 2017;30:202-16.
- Young KS. Caught in the Net: How to recognize the signs of internet addiction and a winning strategy for recovery. New York, John Wiley&Sons. 1998
- Young KS, Yue XD, Ying L. Prevalence Estimates and Etiologic Models of Internet Addiction. In Internet Addiction: A Handbook and Guide to Evaluation and Treatment. Hoboken, (Eds Young KS, de Abreu CN): 19-31. New Jersey, John Wiley&Sons. 2011.