Korku, yaşamı veya güvenliği tehdit eden bir tehlike algısı durumunda ortaya çıkan duygusal bir tepkidir. Aslında korku, ilk atalarımızdan bize miras kalan, evrimsel kökleri olan bir duygudur. Bu şekilde baktığımızda insanı tehlikelerden koruyan ve hayatta kalmasını sağlayan bir mekanizmadır. Canlıyı uyaran, savaşmasını ya da kaçmasını sağlayan bu alarm sistemi insan oğlunun neslinin devamını sağlamıştır. Çünkü korku duygusu organizmanın yaşamını güven içinde devam ettirecek olan tedbirleri almasını sağlar. İşin özünde korkular da aynen sevgi, öfke, utanma gibi doğal ve işlevsel duygulardır.
Çocuk için dünya keşfedilmemiş uyaranlarla doludur ve bunların her biri kolayca birer fobi nesnesi haline gelebilir. Çocuk çevresini tanıdıkça, zihinsel ve bedensel kapasitesi geliştikçe özerkleşir ve giderek özgüveni artar. Böylece ona korku veren şeylerle baş eder hale gelir. Kabaca hayat deneyimi arttıkça korkular da azalmaktadır gibi bir denklem kurabiliriz.
Çocuklarda en sık gördüğümüz korkulardan biri karanlık korkusudur. Çocuklarda karanlık korkusu, ışığın yetersiz olduğu ortamlarda hissedilen yoğun bir endişe veya korku durumudur. Genellikle uyku zamanı olan akşam saatlerinde veya odanın ışığı söndürüldüğünde ortaya çıkar. Karanlıktan korkmak, çocuğun kendini belirsizliklerle dolu bir ortamda hissetmesinden kaynaklanmaktadır. Işık açmadan odadan odaya geçememek, tek başına tuvalete gidememek veya tek başına yatmaktan kaçınmak gibi durumlarla kendini gösterir. Çocuklarda karanlık korkusu oldukça yaygın bir durumdur ve birçok çocuk en azından bir kez bu korkuyu yaşamıştır. Ancak, bazı çocuklar için bu korku yoğun bir hal alabilir ve hayatlarını olumsuz etkileyebilir.
Karanlık korkusunun en güçlü belirtisi, çocuğun bu duruma maruz kaldığında veya kalabileceğinde gösterdiği şiddetli kaygı belirtileridir. Çocuk ısrarla karanlıkta kalabileceği durumlardan kaçınmaya başlar, yalnız kalmamak için çeşitli bahaneler ileri sürer. Böyle bir durumda hiçbir şey yapmamak ya da çocuğun korkusunu besleyen bir tutum sergilemek var olan sorunu daha da derinleştirecektir. Genellikle fobileri kendi haline bıraktığınızda büyüyerek devam eder. Mesela, çocuğunuz gece tek başına uyumakta zorlanıyor ise ve siz de bu durumda her gece yanınızda yatmasına müsaade ediyorsanız, farkında olmadan karanlık korkusunu besliyorsunuz anlamına gelir. Çocuğun korktuğu durumdan kaçması, o korkunun bir süre sonra genellenmesine ve hayatın başka alanlarına da yayılmasına sebep olur. Gece tek yatamayan bir çocuk bir süre sonra tek başına tuvalete de gidemez hale gelebilir.
Gece ve karanlık korkularında ailelere önerilebilecek en güzel yöntem çocuğu korkusuyla kademeli bir şekilde yüzleştirmektir. Korku veren uyaranla karşılaşmadan fobilerle baş etmek mümkün değildir. Ancak, suya girmeden yüzme öğrenilemeyeceği gibi, yüzme bilmeyen birini de suyun içine atmak çıkar yol değildir. Çocuk sistematik ve kademeli bir şekilde, alıştıra alıştıra korkusuyla yüzleştirilmelidir. Bu süreçte anne-babalar çocuklarını destekleyerek ve korkusuna karşı attığı her adımı onaylayıp ödüllendirerek onlara güven telkin etmelidir.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Dönmez, A. & Türk, A. (2023). Çocukluk Dönemi Korkuları ve Bir Müdahale Aracı Olarak Sanal Gerçeklik Uygulamasının Kullanımı . Hemşirelik Bilimi Dergisi , 6 (1) , 45-54 . DOI: 10.54189/hbd.1088650
- Erol, N., Öner, Ö. ( 2000). Çocukluk korkuları. Türk Psikoloji Yazıları. 3(5): 23-36.
- Gözün Kahraman, Ö. & Derdiyok, Z. S. (2022). Çocukların Korkularına Yönelik Ebeveyn Destekli Davranışsal Müdahaleler: “Gece Korkusuna Yönelik Bir Olgu Çalışması” . MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi , 11 (2) , 884-895 . DOI: 10.33206/mjss.971767
- Zisenwine, T., Kaplan, M., Kushnir, J. ve Sadeh, A. (2013). Nighttime fears and fantasy–reality differentiation in preschool children. Child Psychiatry & Human Development, 44(1), 186-199. doi: 10.1007/s10578-012-0318-x
