Araştırmalar, çocukların %15 ile %20’sinin okul hayatı boyunca akran zorbalığına maruz kaldığını gösteriyor.
Çocukluk döneminde tecrübe ettiğimiz olumlu ya da olumsuz koşullar hayat boyu süren, kalıcı etkilere sebep olabilir. Çocukluk deneyimlerimizi şekillendiren kişiler sadece ebeveynlerimiz değildir. İnsan, ilk sosyalleşme deneyimlerini ve topluma ilişkin düşünce kalıplarını, aileden sonra okul ortamında kazanma imkânı bulur. Okul, çocuğun akran gruplarına girmesini kolaylaştıran bir işleve sahiptir.
Zorbalık bir kişinin kendisinden daha güçsüz birisine yönelttiği istemli agresif davranışlar olarak tanımlanırken, akran zorbalığı ise bir ya da birden çok çocuğun, daha güçsüz ve korunmasız olduğunu düşündükleri çocuklara bilerek ve sürekli olarak rahatsızlık vermesi olarak tanımlanır. Bahsedilen agresif davranışlar, fiziksel şiddet gibi açıktan açığa veya dedikodu gibi örtülü davranışlar olabilir. Zorbalık uygulayan kişiye zorba, zorbalığa maruz kalan kişiye ise kurban denir. Hem kendisi zorbalığa maruz kalmış hem de başkalarına şiddet uygulayan kişilere ise zorba-kurban denilir. Zorbalık dörde ayrılır. Bunlar; sözlü zorbalık, sosyal zorbalık, fiziksel zorbalık ve siber zorbalıktır.
Sözlü zorbalık, dalga geçmek, lakap takmak, tehdit etmek gibi davranışlardan oluşur. Sosyal zorbalık ise kişinin ilişkileri içerisindeki yeri ile ilgilidir. Örneğin; bir çocuğu oyunlara almamak, diğer çocuklara belirli bir kişiyle arkadaşlık etmemelerini söylemek, mağdur çocuk hakkında dedikodu yaymak, toplum içinde mağdur çocuğu utandırmak, sosyal zorbalık göstergelerindendir. Fiziksel zorbalık çocuğun kendisine veya eşyalarına zarar vermek olarak ifade edilebilir. Örneğin; vurmak, tekmelemek, itmek, çocuğun eşyalarını almak/kırmak gibi. Siber zorbalık ise elektronik ortamlarda yapılan ve kişiyi utandırmaya, kızdırmaya, incitmeye veya korkutmaya yönelik her türlü agresif davranışlar olarak ifade edilir. Sosyal medya hesaplarında kişinin istemediği görüntülerini paylaşmak, hakaret içerikli yorumlarda bulunmak gibi davranışlar da siber zorbalığa örnek olarak gösterilebilir. Siber zorbalık türü daha çok ergenler arasında yagın olan bir zorbalık türüdür.
Fark edilmeyen ve önlenmeyen zorbalık vakaları çocukların hayatlarında kalıcı travmalar bırabilir. Mağdurlarda yetişkinlik dönemlerine kadar uzanabilen madde bağımlılığı, intihara meyil, fiziksel olarak kendine zarar verme eğilimi, suça sürüklenme eğilimi, anksiyete ve akademik performansta ciddi düşüşler gözlemlenirken zorba olan çocuklarda ise madde ve alkol bağımlılığı ve erken yaşta cinsel aktivite gibi etkiler görülebilir. Bu sebeplerden dolayı zorbalığa karşı hem ebeveynler hem eğitimciler tarafından önleyici hamleler alınması kritik önem taşımaktadır.
Zorbalığın önlenmesinde ebeveynlerin, diğer aile üyelerinin, bu durumu gözlemleyen diğer bireylerin ve eğitimcilerin attığı adımlar etkili sonuçlar verebiliyor. Ayrıca bu süreçte profesyonel bir yardım almanın hem aile hem de çocuk için etkili sonuçlar verdiği belirtiliyor. Zorbalığın içerdiği fiziksel, duygusal ve psikolojik şiddet, kişilerin yaşamlarını akut olarak yeterince olumsuz yönde etkilerken ileriki yaşamlarında da bazı durumlara neden olabiliyor. Bu durumda ebeveynlerin üzerine düşen en önemli görev ise özellikle ilkokul çağlarındaki çocuklarının akranlarıyla olan ilişkilerini gözlemleyerek gerekli olduğu takdirde profesyonel yardıma başvurmaktan çekinmemektir.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Ayas, T. & Pişkin, M. (2011). Lise Öğrencileri Arasındaki Zorbalık Olaylarının Cinsiyet, Sınıf Düzeyi ve Okul Türü Bakımından İncelenmesi . İlköğretim Online , 10 (2) , 550-568. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ilkonline/issue/8592/106821
- Fox, C. L., & Boulton, M. J. (2005). The social skills problems of victims of bullying: Self, peer and teacher perceptions. British Journal of Educational Psychology, 75(2), 313-328.
- Pellegrini, A.D., Bartini, M., & Brooks, F.D. (1999). School bullies, victims, and aggressive victims: Factors relating to group affiliation and victimization in early adolescence. Journal of Educational Psychology, 91, 216-224.
- Rossen, E., & Cowan, K. C. (2012). A framework for school-wide bullying prevention and safety [Brief]. Bethesda, MD: National Association of School Psychologists
- Wolke, D., Copeland, W. E., Angold, A., & Costello, E. J. (2013). Impact of bullying in childhood on adult health, wealth, crime, and social outcomes. Psychological Science, 24(10), 1958-1970.
