Ebeveynler, ilk çocukluk döneminden itibaren çocuklarının vermiş olduğu tepkileri daha yakından gözlemleyip aslında çocuklarını tanımaya başlarlar. Bu tanıma süreci içerisinde ailelerin aklında pek çok soru işareti olur. Bunlardan en sık karşılaşılanı ise ‘Acaba çocuğum üstün yetenekli mi?’ sorusudur. Elbette her çocuk özel ve biriciktir. Ancak bazı çocukların zeka ve algı düzeyi diğer çocuklara göre belirgin farklılıklar gösterdiği bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Üstün yetenekli olan çocuklara ilişkin soru işareti oluşturabilecek belirli davranış örüntüleri vardır ancak sadece bu davranışların örüntülerinin gözlemleniyor olması her zaman çocuğun üstün yetenekli olduğunu göstermez.
Üstün yetenekli çocuklar çoğu zaman, kendilerini diğer çocuklardan ayırt etmemize yardımcı olan belirli özellikler taşırlar. Günlük hayatta, oyun oynarken ya da eğitim öğretim sırasında fark ettiğimiz ayırt edici davranış farklılıkları, çocuğumuzun üstün yetenekli olup olmadığını anlamamıza ve bunu öğrenmek için adım atmamız gerekip gerekmediğine karar vermemize yardımcı olur. Üstün yetenekli çocukların bir kısmı, akademik alan başta olmak üzere pek çok alanda üstün veya özel yetenekli olurlarken bazıları ise, sadece bir alanda üstün ve özel yeteneğe sahip olabilir. Çocuklarımızın bu farklılıklarını keşfedip onlara destek olmakta ebeveynlere büyük görevler düşmektedir.
Peki üstün yetenekli çocukların özellikleri nelerdir?
Üstün yetenekli çocukların hızlı öğrenme ve anlama yetenekleri vardır. Bilgileri yaşıtlarına göre daha erken alma eğilimi gösterir. Örneğin, harfleri, okuma ve yazmayı okula başlamadan öğrenebilirler. Öğrenmek için soru sormayı severler ve öğrenme konusunda sonsuz enerjileri vardır. Bunun yanı sıra, problem çözmekten ve çözüme ulaşırken en verimli yolları bulmaktan hoşlanırlar. Kendilerini zorlayan problemleri de rekabetçi ortamlarda çözmekten hoşlanırlar. Ayrıca, üstün yetenekli çocuklar dili de çok iyi kullanırlar. Öğrenebildikleri ve öğrendiklerini hemen kavrayabildikleri için bu çocuklarda kelime dağarcığı zengindir. Çoğunlukla yaşıtlarına göre daha erken konuşmaya başlarlar. Küçük yaşlardan başlayarak kendilerini çok iyi ifade edebilirler. Meraklı ve hafızaları iyidir. Dünyayı keşfetmeye çok meraklıdırlar. Sizi şaşırtan sorular sorabilirler. Etraflarındaki her şeyi anlamlandırmak, yorumlamak, ilişkiler kurmak ve öğrenmek isterler. Öğrenirken de büyük bir heves duyarlar. Hafızalarının iyi olmasından dolayı çoğu bilgiyi çok kolay ve çabuk öğrenirler. Çevreden ve sizden aldıklarından, okuduklarından ve öğrendiklerinden derin bir bilgi birikimi oluştururlar ve sizin tahmin edebileceğinizden daha fazlasını biliyor olurlar. Belirli alanlara odaklanabilirler ve bu alanları daha fazla sorgulayıp araştırabilirler. Dahası üstün yetenekli çocuklar duygusal olarak hassasdırlar ve hayal güçleri kuvvetlidir. Algı düzeyleri çok yüksek olduğu için duygularını yoğun yaşarlar ve duygusal olarak hassas olabilirler. Yaşıtlarına göre daha fazla şey düşünür, öğrenir ve sorgularlar. Hayal kurmayı ve yaratıcı fikirler üretmeyi çok severler. Hayal kurarken hikayeler yazmakta, hayal ürünü oyuncular oluşturmakta çok başarılıdırlar.
Özetle, üstün zekaya sahip olan bir çocuk kendi yaşıtları içerisinde bilişsel, duygusal özellikleri ile diğerlerinden farklılık gösterecektir. Bu sebeple kendi yaş grubu içerisinde gözlemler yaparak üstün zekaya dair belirtileri daha doğru bir şekilde fark edebiliriz. Üstün zekalı çocukların tespitinde kesin sonuç elde etmemizi sağlayan şeyler ise, çocuklara yönelik olarak hazırlanan özel zeka testleridir. Üstün zekalı çocuğun tespitinde yaygın olarak kullanılan testler ise WISC-4 ve Stanford Binet Zeka Testleridir.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Betts, G. T., & Neihart, M. (1988). Profiles of the Gifted and Talented. Gifted Child Quarterly, 32(2), 248–253. https://doi.org/10.1177/001698628803200202
- Destin, K. (2006). “Gifted Children, A Guide to Parents and Professionals”. Londra: Jessica Kingsley Publishers.
- Davidson Institute. “Profiles of the gifted and talented”. https://www.davidsongifted.org /search-database/entry/a10114
- Morawska, A., & Sanders, M. R. (2009). Parenting Gifted and Talented Children: Conceptual and Empirical Foundations. Gifted Child Quarterly, 53(3), 163–173. https://doi.org/10.1177/0016986209334962
