Bazen kendimizi, bitirmemiz gereken işleri sürekli ertelerken bulabiliyoruz. İşin son tarihinin yaklaştığını bilsek de bazen bu görevleri geciktirmekten kendimizi alıkoyamıyoruz. Bazen de almamız gereken kararlardan veya yapmamız gereken bir konuşmadan kaçınabiliyoruz.
Erteleme davranışı genel olarak bireyin görev ve sorumluluklardan, alması gereken kararlardan kaçınma veya bunları tekrarlı bir biçimde geciktirme örüntüsü olarak tanımlanabilir. Bu örüntü bazen “zamanım yetmeyecek” kaygısı ile yapılacak işten vazgeçme veya işi eksik yapma şeklinde; bazen daha az önemli olan işlerin öne alınması, daha önemli olanların arka plana atılması şeklinde; bazen yapılacak işin bireyde yarattığı olumsuz duygular var ise bu duygulardan kaçınma amacıyla erteleme şeklinde görülebilir. Bunları yaparken başlarda rahatlamış gibi hissedebiliyoruz fakat sonrasında bu his yerini uyku sorunları, huzursuzluk, stres ve kaygıya bırakabiliyor. Erteleme davranışı kişide bu tür sıkıntıları ortaya çıkarıyor ve gündelik hayattaki işlevselliği bozuyor ise sorunlu bir örüntü olarak nitelendirilir. Bu durumda erteleme davranışını önlemek için duruma dair farkındalık ve müdahalelerle hem psikolojik sorunlar giderilip hem de motivasyonun artışı sağlanabilir.
Ertelemeyi ortaya çıkaran birçok faktör olmakla birlikte yaygın görülen nedenlere bakacak olursak;
- Yapılacak işin ilgi çekici olmaması,
- Dikkati toplamada ve odaklanmada zorluk yaşanması,
- Geleceğe dair olumsuz düşüncelerin sıklığı,
- Mükemmeliyetçi yaklaşım sonucu işe başlamada zorlanma,
- Gerçekçi olmayan hedefler,
- Performans kaygısı,
- Hedeflere yönelik atılacak adımların net olmaması,
- Yetersizlik ve başarısızlık inancı şeklinde sıralanabilir.
Erteleme davranışını sürdürmemek ve bunu önlemek için yapılabilecek yöntemler bulunmakla birlikte bireylerin bu konudaki kendi çabalarının yeterli sonuç vermediği durumlarda profesyonel destek alması önerilmektedir.
Erteleme örüntüsünün çözümüne dair genel öneriler ve kullanılabilecek teknikleri şu şekilde sıralayabiliriz;
- Sürekli ertelendiği fark edilen görevlerin önem ve öncelik sırasına göre sıralanması
- Sıralanan görevlerin her birini olabildiğince küçük adımlara bölerek her seferinde işin tamamını bitirmeye yönelik değil, sadece o küçük parçayı bitirmeye odaklanmak
- Bir görevi yapma fikri akla geldiği anda harekete geçmek. Çünkü birkaç dakikalık bir geciktirme bile, genellikle daha uzun süren erteleme davranışına yol açar.
- Görev için belirlenen küçük adımlar “pomodoro tekniği” kullanılarak tamamlanabilir. Bunun için 25 dakikalık çalışma süresi ve 5 dakikalık kısa molalar verilerek sadece işin kendisini değil çalışma süresi de küçük parçalara bölünmüş olur.
Son olarak belirtilen çalışmaların hepsini bir kâğıt kalem alıp yazıya dökerek planlamak, tüm sürecin ve küçük adımların somut bir şekilde görülmesini sağlayacaktır. Böylece ertelenen görevler zihnimizde soyut düşünceler olmaktan çıkıp somut ve üzerinde çalışılabilir hâle gelir.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Akdoğan, A. (2013). Farklı Depresyon Anksiyete Stres Düzeylerine Sahip Üniversite Öğrencilerinin Akademik Erteleme Davranışlarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Kaya, Ö.S. ve Odacı, H. (2019). Birey Merkezli Terapiye Dayalı Bir Psiko-Eğitim Programı Akademik Erteleme Davranışı Üzerinde Ne Kadar Etkili? Bir Değerlendirme Çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(53), 261-295.
- Ertelemecilik : Bugünün işini yarına bırakmak. https://www.yasantipsikoloji.com/kisisel-gelisim/ertelemecilik-bugunun-isini-yarina-birakmak
