Ebeveynler ve bakım veren kişiler için dikkate alınması gereken en önemli kavramlardan biri çocuğun günlük rutinleridir. İyi düşünülmüş bir rutin, uygun şekilde planlanması ve uygulanması halinde sakin ve çocuk merkezli bir öğrenme ortamına temel olabilir. Çocuklar, gün içinde neyle karşılaşacaklarını ve neler olacağını bilmek isterler. Eğer belirlenmiş rutin tutarlı ve öngörülebilir ise, bakımını sağladığınız çocuklar günlük programdaki olaylarla ilgili zamanı anlamaya başlayacaklardır. Bir bakıcı tutarlı bir rutin oluşturduğunda bu, çocuklarda güven duygusu yaratır ve çocuklar gün boyunca kontrol hissine sahip olurlar. Fakat, günlük rutin bilinmeyenler ve kesintilerle doluysa, bu karışık ortam muhtemelen küçük çocuklarda endişe ile sonuçlanacaktır.
Anne babalar da rutinleri oluşturarak, bu rutinleri uygulamayı da rutin hale getirerek kendilerine ve çocuklarına önemli ölçüde fayda sağlayabilirler. Küçük çocukların geçişleri daha kolay ve stressiz kabul etmesini rutinler sayesinde sağlayabiliriz.
Bazı anne, babalar rutinlerin işe yaramıdığını söylerler. Rutin, herkesin her zaman işine yaramayabilir. Böyle durumlarda bir miktar rutin oluşturmak mantıklı olabilir. Örneğin; siz her günün rutinini oluşturmak yerine haftalık veya bir kaç günlük rutin gibi oluşumlar planlamanız faydalı olacaktır. Sürekli hamburger isteyen bir çocuğunuz varsa; bunu bir rutine koyabilir ve evde bir hamburger günü rutini planlayabilirsiniz. Bu plana uymaya başladığınızda yalnızca bir günün hamburger günü olduğunu bilecektir. Eğer planda bir değişiklik olacaksa bunu önceden çocuğunuza bildirmeli, ve ona yeni planınızı anlatmalısınız.
Peki çocuklarda rutin nasıl oluşturulur?
Öncelikle çocuklarla rutin oluştururken dikkat edilmesi gereken bazı temel noktalar vardır. İlk olarak rutin oluştururken çocukların yaşlarını ve bulunduğu gelişim evrelerini göz önünde bulundurmak önemlidir. Rutinde bir değişiklik olması gerekiyorsa, çocuğunuzu buna hazırlamak da önemli bir diğer noktadır. Yerleşik bir rutin oluşturmak, aksamayı en az şekilde tutar ve gerektiğinde de esnek olmayı sağlar.
Rutinleri oluştuturken bunları bölümlere ayrımakda önemlidir. Rutinler, yatma zamanı rutinleri, günaydın rutinleri, işe gitme rutinleri, yemek rutinleri, dinlenme zamanı rutinleri, temizlik rutinleri ve ayrılma rutinleri olarak bölümlere ayrılabilir.
Yatma zamanı rutinleri, çocuğun günü rahatça bitirmesine yardımcı olacaktır. Diş fırçalama, temizlenme, giyinme, okuma, herkese iyi geceler dileme, günün özetini aktarma gibi ufak rutinler uygulayabilir, uykuya geçişi daha kolay hale getirebilirsiniz. Çocuğunuz bu rutinlerden sonra sırada uyumak olduğunu bilecek ve size direnmeyecektir.
Günaydın rutinleri, bu rutinde çocuğunuza sabah olduğunun sinyalini verecek bir rutin oluşturun. Böylece çocuğunuz gece uyandığında bu rutini göremeyecek ve daha sabah olmadığını anlamaya başlayacaktır. Bu sayede uykuya geri dönüşü daha kolay olacaktır.
İşe gitme rutinleri, anne veya babadan biri veya her ikisi de çalışıyor olabilir. Ayrılık anlatıma özel bir rutin geliştirmeniz sizin için ayrılma krizini yumuşatabilecek bir kapı olabilir. Bir sarılma, özel bir ayrılma cümlesi, camdan bakma ve el sallama, en önemlisi geri döneceğinizi ve işe gitme amacınızı mutlaka anlatın. Bunlar ayrılığı kolaylaştıracaktır ve size güvenmesini sağlayacaktır.
Yemek rutinleri, günün belli günleri balık ve havuç, makarna, bazı günler pizza ve salata, vb. yeneceğinin bilinmesi gibi yemek rutinlerinin olmasıdır. Bu durum son dakika alışveriş ve pişirme stresini de azaltır.
Dinlenme zamanı rutinleri, hem sizin hem de küçük çocuğunuzun dört gözle beklediği hafta sonu rutinleri planlayın. Örneğin, sabah erken saatte sarılma, kahvaltı da yüz şekilli kurabiyeler, cumartesi anne ile dışarı çıkma, pazar baba ile parka gitme olabilir.
Temizlik rutinleri, temizlik ile ilgili faaliyetlere direnç gösteren küçük çocuklar için, zamanları bilmek, bunları daha az itici yapar. Bu sebeple, diş firçalama, el yıkama, banyo ve şampuanlanma için belli bir rutin planlayabilirsiniz.
Ayrılma rutinleri, ayrılma bir arkadaşın evinden, oyun parkından, büyükannenin evinden birçok çocuk için güçtür. Ayrılmalar için düzenli bir rutin kurmak (özel bir ayrılma şarkısı söylemek, bir şiir okumak, daha sonra tek tek hoşça kal demek ) direnci azaltabilir.
Özetle, rutinler sayesinde ebeveyn çocuk arasındaki güç mücadelesi azalır.Rutinler çocuğunuzun daha fazla sorumluluk almasını teşvik eder. Çocuklar faaliyetlerini sorunsuz bir şekilde beklemeye ve tamamlamaya başlarlar. Ebeveyn olarak, çocuğa ne yapması gerektiğini söyleyen kişiden ziyade, rutinde iş birliği yaptığı kişi olursunuz. Rutinler uygulanırken unutulmaması gereken en önemli nokta ihtiyaca yönelik olması ve esnekliktir. Rutinin oluşturulması ve sürdürülmesi birçok faydaya sahip olsa da esnek kalmanın da hayati önemi vardır. Bir rutin, aileye yardım etmek içindir, engel olmak için değildir.
Kaynak ve ileri okumalar:
Dickstein, S. (2002). Family routines and rituals: The importance of family functioning: Comment on the special section. Journal of Family Psychology, 16(4), 441-444. https://doi.org/10.1037//0893-3200.16.4.441.
Fiese, B. H., Foley, K. P., & Spagnola, M. (2006). Routine and ritual elements in family mealtimes: Contexts for child wellbeing and family identity. New Directions in Child and Adolescent Development, 111, 67–90.
Jensen, E. W., James, S. A., Boyce, W. T., & Hartnett, S. A. (1983). The Family Routines Inventory: Development and validation. Social Science and Medicine, 17(4), 201–211.
McWilliam, R.A. (2010). Routines based early intervention: Supporting young children and their families. Baltimore Publishing Co.
